Peranan muzik memupuk minda kanak-kanak

MUZIK sentiasa menjadi sebahagian penting dalam sistem pembelajaran kanak-kanak. Misalnya, seorang ibu akan mendendangkan irama lagu semasa mendodoikan anaknya untuk tidur, menyanyikan nada irama kanak-kanak apabila menyampaikan cerita fiksyen atau sejarah, serta aktiviti nyanyi-bersama yang dipelajari kanak-kanak semasa di rumah atau di prasekolah.

Semua rangsangan stimulasi ini memberikan perkembangan yang sihat kepada bayi dan kanak-kanak.

Kajian terbaru membuktikan bahawa muzik boleh memantapkan perkembangan bahasa, hubungan bunyi-perkataan, keupayaan matematik kanak-kanak dan sesetengahnya meningkatkan keupayaan intelektual kanak-kanak.

Pada trimester ketiga pembesaran janin, otak sedang membuat persediaan untuk operasi lengkap. Oleh itu, ia mudah menerima sebarang bentuk informasi. Ketika itu, telinga fetus telah terbentuk sepenuhnya dan perlahan-lahan mula mengenali suara ibu dan bunyi sekeliling.

Pada peringkat ini, Stimulasi Prenatal adalah digalakkan kerana kaedah ini melibatkan pelbagai rangsangan seperti bunyi, gerakan, tekanan dan getaran unuk berkomunikasi dengan bayi anda sebelum bayi dilahirkan.

Pada peringkat ini, bayi mula belajar mengenali dan bertindak-balas kepada rangsangan berbeza yang membantu dalam perkembangan fizikal, mental dan deria mereka. Latihan ini membantu mengukuhkan ikatan hubungan ibu dan bayi, serta membantu dalam perkembangan emosi dan potensi intelektual bayi.

Dalam tempoh sebelum dan selepas bayi dilahirkan, muzik klasik telah diyakini dapat memberi pengaruh yang kuat terhadap kepintaran kanak-kanak. Tetapi kajian menunjukkan bahawa walaupun kebanyakan degupan jantung bayi bertindak balas terhadap muzik klasik, tiada kajian yang dapat membuktikan bahawa bayi hanya menggemari muzik klasik.

Kepelbagaian muzik

Kebanyakan pakar kanak-kanak akan bersetuju bahawa kesesuaian muzik untuk bayi dan kanak-kanak adalah tidak terhad, asalkan muzik tersebut tidak terlalu kuat atau menyakiti telinga bayi.

“Kepelbagaian jenis muzik berguna untuk masa depan bayi anda kerana ia memupuk kemahiran menulis, membaca dan perbahasan,” kata Dr. Lihanna Borhan, pensyarah Perkembangan Kanak-kanak di Universiti Malaya.

Baru-baru ini, ibu bapa di Malaysia telah dibanci tentang dua soalan berhubung muzik dalam perkembangan awal anak mereka melalui Tinjauan Pendapat Ibu Bapa Bijak yang dikendalikan oleh Mead Johnson Nutritionals.

Salah satu soalan yang dikemukakan mengkehendaki ibu bapa memberikan pendapat mereka sama ada muzik membantu anak mereka belajar dengan lebih baik.

91 peratus ibu bapa yang dibanci bersetuju dengan persoalan tersebut dan memberikan kesimpulan bahawa lebih ramai ibu bapa kini yang terdedah kepada sumber-sumber yang membantu dalam perkembangan awal anak-anak mereka termasuk muzik.

Satu lagi soalan yang dikemukakan adalah pilihan ibu bapa terhadap muzik klasikal atau muzik pop untuk anak mereka. Ia memberikan tindak balas bercampur kerana 57 peratus memilih muzik klasik manakala 43 peratus memilih muzik pop.

Walaupun majoriti ibu bapa menjawab ya, terdapat golongan ibu bapa yang berpendapat bahawa muzik pop juga bersesuaian. Ini mungkin boleh dikaitkan dengan bagaimana cara ibubapa pada masa ini menggunakan muzik sebagai alat pembelajaran.

Apabila bayi anda mula membesar, dia mula bergoyang, bergerak dan menari mengikut irama muzik. Semua bayi mempunyai naluri deria irama dan menggemari muzik. Ingat lagi irama kanak-kanak yang anda pelajari di zaman kanak-kanak? Jika anda suka menyanyi Twinkle Twinkle Little Star, begitu juga dengan bayi anda.

Perasaan

Ibu bapa juga boleh mengetahui perasaan bayi anda dengan mengaitkan muzik atau bunyi yang menghasilkan reaksi tertentu. Misalnya, apabila bayi atau anak anda tidak gembira, ibu biasanya akan mendakap anak mereka, mendendang atau mendodoikan anak dengan irama muzik.

Tidak kisahlah jika anda boleh menyanyi dengan sedap atau tidak, nada yang tenang atau melodi yang mendamaikan di sebalik suara ibu membantu menenangkan emosi bayi. Ringkasnya, bunyi yang tenang mempunyai kesan menenangkan terhadap bayi.

Lagu pop atau rancak boleh meningkatkan semangat kanak-kanak, menjadikan mereka gembira dan bertenaga, apabila mereka menari mengikut irama muzik. Sebaliknya, muzik klasikal membantu mengekalkan perhatian dan tumpuan kanak-kanak, menjadikan mereka tenang dan patuh.

Dalam usia enam tahun pertama mereka, kanak-kanak boleh berlagu mengikut irama apabila mereka cuba membezakan deria dan bunyi dari irama muzik serta memperoleh penyampaian visual bunyi tersebut.

Proses mendapatkan maksud dari bunyi merupakan kunci utama untuk permulaan kanak-kanak dalam perkembangan bahasa.

Semasa usia bertatih, anak boleh menentukan penekanan terhadap bunyi seperti Tidak dan Berhenti, diikuti oleh bunyi geram, nada tinggi atau lain-lain konotasi agresif.

Ini juga boleh digunakan untuk perkataan positif seperti, Baik, Bagus atau Hebat. Kanak-kanak berupaya untuk mentafsirkan maksud melalui nada perkataan; umumnya jika apa-apa perkataan yang diucapkan tidak mempunyai ritma yang betul, tidak ada seorangpun yang boleh memahaminya.

Otak kiri

Pada bahagian kiri otak, terdapat Kawasan Broca yang juga dikenali sebagai Memori Tugasan Verbal. Bahagian otak ini mengendalikan semua simpanan dan pemprosesan informasi verbal, serta peranan penting pemprosesan bahasa. Semasa usia awal perkembangan kanak-kanak, mendengar adalah lebih baik dari membaca, sering dianggap sebagai bentuk pembelajaran yang efektif.

Memandangkan bahasa ucapan biasanya sementara, apa-apa bunyi yang tertinggal di belakang disalurkan dengan cepat dan disimpan dalam otak untuk rujukan dan perkaitan di masa depan. Oleh itu, pemahaman mendengar mengesyorkan bahawa lebih banyak pemprosesan semantik dalam Kawasan Broca.

Misalnya, dalam bahasa Mandarin, setiap suku kata dan nada adalah penting dalam membezakan di antara satu perkataan dengan perkataan yang lain; jika diucapkan mengikut tahap nada yang berbeza, perkataan mi mungkin bermaksud untuk mengecilkan mata, nasi atau kebingungan.

Muzik juga memiliki keupayaan memulih ke atas kanak-kanak. Mengikut hasil kajian yang dijalankan oleh Stanford University telah mendedahkan bahawa muzik meningkatkan pembacaan untuk kanak-kanak dileksia.

Seperti yang dinyatakan dari awal, pengalaman muzikal boleh meningkatkan keupayaan otak untuk mengenalpasti dengan cepat perubahan bunyi dan nada.

John Gabrielli, bekas Profesor Psikologi Stanford menekankannya dengan berkata: “Apa yang ditunjukkan oleh kajian ini, yang penting, terdapat aspek tertentu bahasa...Yang berubah dalam minda dan otak manusia dengan latihan muzikal.”

Kajian dijalankan turut mencadangkan bahawa memainkan alat muzik mempunyai faedah kognitif, walaupun tahap ukurannya belum ditentukan.

Di dalam artikel “Adakah muzik menjadikan kita lebih pintar? (“Does music make us smarter?”) oleh BabyClassroom.com mengaitkan muzik dengan perkembangan awal otak.

Mereka memetik kajian oleh Dr. Frances Rauscher dan Dr. Gordon Shaw yang menunjukkan bahawa kanak-kanak prasekolah yang mengambil pelajaran muzik menampilkan keupayaan pemikiran spatial dan temporal (yang merupakan asas penting untuk matematik dan sains) dan prestasi yang lebih baik dalam menjalankan tugas dibandingkan rakan mereka yang tidak mengambil pelajaran muzik, termasuk mereka yang mengambil pelajaran komputer dalam tempoh yang sama.

Selain daripada itu, muzik juga telah dikaitkan dengan peningkatan celik huruf. Malah, muzik sememangnya menjadi komponen penting dalam perkembangan bahasa kerana ia merupakan cara yang baik untuk melibatkan kanak-kanak dalam menerokai bunyi dan perkataan, manakala irama pula alat yang berguna untuk meningkatkan memori. Contoh terbaik adalah lagu huruf. Sesetengah orang dewasa masih menyanyikan ABCDE hingga Z untuk membaca huruf.

Dengan pendedahan muzik dan latihan muzikal, anak anda berupaya untuk memahami maklumat baru dengan lebih baik dan cepat, kerana muzik meningkatkan keupayaan mental.

Satu lagi faktor positif muzik adalah ia merangsang keyakinan dan harga diri anak anda. Ya, muzik boleh memberikan faktor penting untuk perkembangan dan pembesaran kanak-kanak. Bagaimanapun, ibu bapa dinasihatkan tidak menggunakan pelajaran muzik yang boleh memberi tekanan kepada anak-anak sehingga melampaui keupayaan mereka kerana ini boleh memberikan akibat negatif.

Keseronokan adalah kunci kepada apa jua proses pembelajaran dan ibubapa perlu sentiasa bersama anak dan berinteraksi dengan mereka untuk memperoleh sepenuhnya kreativiti anak mereka, meningkatkan kemahiran motor atau mengatasi halangan kognitis anak mereka.

Menyanyi, bermain dan menarilah bersama anak anda, kerana tiada pembelajaran yang lengkap tanpa ibu bapa.

* RENCANA ini disumbangkan oleh Mead Johnson Nutritionals dan merupakan sebahagian daripada empat rencana merangkumi Smart Music (Bijak Muzik), Smart Language (Bijak Bahasa), Smart Play (Bijak Permainan) and Smart Nutrition (Bijak Nutrisi).

Menerokai alam sekitar bersama si manja

Keindahan alam terbentang luas di mana jua, baik di halaman belakang rumah atau di pinggir jalan, mahupun di hutan simpan. Bagi si manja, seawal kelahirannya, mereka belajar melalui pengalaman, kesedaran dan kebiasaan diri.

Melalui penglihatan, minda mereka mula membaca, mengenal dan memahami persekitaran. Menurut kajian, 80 peratus daripada pengetahuan si kecil dicapai melalui penglihatan.

Oleh itu, amat penting pemakanan yang baik diperkenalkan dari awal lagi untuk memastikan penglihatan serta koordinasi mata ke otak berkembang secara normal. Pemakanan si manja perlu diperkaya dengan asid lemak seperti DHA, sejenis asid lemak yang banyak didapati di otak dan mata. Nutrien seperti asid dokosaheksanoik (DHA), asid arakidonik (AA), kolina yang digabung dan diperkuat dengan taurina, penting sebagai penggalak tumbesaran optimum kebolehan kognitif, visual dan psikomotor kanak-kanak.

Kajian-kajian membuktikan bahawa alam sekitar mempunyai kesan berpanjangan terhadap kesejahteraan si kecil, termasuk kesejahteraan psikologi dan perkembangan fungsi kognitif/permikiran yang lebih baik.

Antaranya:

* Persekitaran luar penting untuk perkembangan jati diri dan autonomi kanak-kanak. (Bartlett 1996).

* Kanak-kanak yang mempunyai pemandangan dan pengalaman alam semula jadi lebih tinggi mempunyai tahap ketekunan dan disiplin diri. Lebih pemandangan, lebih tinggi kebolehan mereka. (Wells 2000, Taylor 2002)

* Kanak-kanak yang bermain dengan kerap di persekitaran semula jadi menunjukkan lebih kemahiran motor fizikal, termasuk koordinasi, keseimbangan dan kelincahan dan mereka tidak kerap sakit (Grahn, et al. 1997, Fjortoft 2001).

* Apabila kanak-kanak bermain di persekitaran semula jadi, permainan mereka lebih beraneka bentuk, memaparkan lebih imaginasi dan kreativiti yang menggalakkan kebolehan bahasa serta bekerjasama (Moore & Wong 1997, Taylor, et all 1998; Fjortoft 2000).

* Pendedahan kepada persekitaran semulajadi menjadikan perkembangan kognitif/pemikiran kanak-kanak lebih baik dengan menggalakkan kemahiran mengolah, kesedaran dan pemerhatian mereka (Pyle 2002).

Ketua Jabatan Pendidikan Persatuan Pencinta Alam Malaysia (MNS), I.S. Shanmugaraj berkata: “Permainan di kawasan persekitaran luar merangsang secara keseluruhan perkembangan kanak-kanak lebih daripada persekitaran dalam.

“Anak-anak yang kehilangan ‘sentuhan’ alam semula jadi akan menjadi generasi biophobik (takut pada alam sekitar) yang tidak menghargai rahmat alam dan kepelbagaiannya.”

Cara termudah mengenal alam semula jadi ialah dengan berjalan-jalan sekeluarga bersama si manja yang sudah mula bertatih. Berikan peluang menyentuh dan memegang.

Di halaman rumah

Penerokaan bersama boleh bermula di halaman rumah sendiri. Bila membawa si manja dalam kereta sorongnya, anda boleh tentukan jangka penerokaannya. Jangan terlalu lama atau jauh kerana belum tentu si kecil mahu menurut pelan pilihan anda dan dia ingin kerap berhenti untuk meneliti apa yang menarik perhatiannya.

Setiap helai daun, patahan ranting dan kumbang yang berlalu bakal menjadi kajian si kecil. Segala-galanya masih baru pada si kecil dan memerlukan kajian teliti.

Bawalah sedikit bekalan ringkas semasa penerokaan anda seperti: gayung kecil untuk batu-batu kecil atau jumpaan lain, kanta pembesar untuk meneliti tanah dan segala yang melata di atasnya, botol bertudung untuk cacing dan kumbang, mungkin juga sepasang gunting kebun untuk memetik bunga atau ranting, jika dibolehkan.

‘Khazanah’ kutipan penerokaan bersama anda ini penting kepada si kecil kerana ia memupuk minat yang bakal diterap seumur hayat.

“Tanpa pengalaman berterusan, sukar bagi kanak-kanak mengenal secara dalam persekitaran semula jadi yang menjadi asas perkembangan berterusan koordinasi mata-ke-otak mereka.”

Jika anda kurang yakin dengan kebolehan membimbing anak mengenal sekitaran, mulakan dengan menyertai aktiviti MNS.

MNS dengan kerjasama Gain Eye-Q Learning Through Discovery Campaign bakal mengadakan bengkel alam semula jadi iaitu Siar-siar Semulajadi Hari Ahad di Rimba Ilmu, Universiti Malaya Kuala Lumpur.

Tandakan tarikh berikut sebagai langkah pertama penerokaan alam bersama keluarga iaitu 26 Ogos, 2 September, 28 Oktober dan 18 November 2007.

Persiaran semula jadi bermula pada waktu pagi dan tidak terlalu mencabar perjalanannya bagi membolehkan anda membawa bersama si manja dengan kereta sorong.

Kemahiran memerhati, menyaring maklumat dan berkomunikasi yang dihidupkan melalui kajian alam semulajadi adalah asas kejayaan si kecil di alam persekolahan dan seterusnya.

Maka ajaklah si manja mengenal keanekaan kumbang malah mengkaji lecak selepas hujan. Alam sekitar bakal teman karibnya!

* Rencana sumbangan Abbott Nutrition Malaysia, melalui kempen Gain Eye-Q Learning Through Discovery.